Polityka gospodarcza - Sikorska-Dzięgielewska Krystyna - Notatki

POLITYKA GOSPODARCZA Układ programowy: Identyfikacja narzędzi ekonomicznych. Problematyka społecznej stabilności finansowej. Wyznaczanie polityki gospodarczej w procesie integracyjnym. Polityka gospodarcza jako dyscyplina naukowa Polityka gospodarcza – jest dziedziną, która zajmuje się analizą działu władzy w trzech obszarach: Obszar wyboru preferencji społecznych. - W tym obszarze wybór podstawowy jest pomiędzy określona stopą bezrobocia, a określoną stopą inflacji. Wybór ten zależy w dużym stopniu od rodzaju systemu polityczno-gospodarczego w systemach niedemokratycznych. W systemach niedemokratycznych z reguły społeczeństwo preferuje neutralizację stopy inflacji. W systemach demokratycznych jest dokładnie odwrotnie. Obszar wyboru identyfikacji ekonomicznych. – Instytucja ekonomiczna to cechy poszczególnych zjawisk ekonomicznych oraz integracje pomiędzy tymi zjawiskami. Jedną ze współczesnych jest niezależny Bank Centralny. W ekonomii trwa dyskusja czy współczesny Bank Centralny powinien uzyskać tak dużą niezależność od władzy publicznej. Obszar bieżących działań państwa. – W gospodarce rynkowej dwa główne ośrodki władzy: władza publiczna (rząd)i władza pieniężna (Bank Centralny), te ośrodki dysponują tzw. Instrumentarium gospodarczym. Analiza polityki gospodarczej może odbywać się zgodnie z podejściem: pozytywnym – podejście te interpretuje dane zjawisko z różnych stron normatywnym – podejście te pokazuje jak dane zjawisko powinno wyglądać, z reguły to podejście wiąże się z silną przynależnością do danej szkoły ekonomicznej Polityka gospodarcza prowadzona jest przez zestaw instrumentów: podstawowych: polityka pieniężna, polityka fiskalna, polityka kursowa, polityka handlowa, bezpośrednie oddziaływanie władzy – wszelkie nakazy i zakazy wtórnych: polityka przemysłowa, polityka rolna, polityka regionalna, polityka rynku pracy, polityka prywatyzacyjna, wszelkie polityki sektorowe np. polityka energetyczna Cele polityki gospodarczej: krótkoterminowe: „pełne” zatrudnienie stabilny poziom cen poprawa bilansu handlowego długoterminowe wzrost gospodarczy (wskaźnik PKB) zaspokojenie potrzeb społecznych poprawa dystrybucji dochodów ochrona środowiska Przegląd głównych narzędzi ekonomicznych Główne cechy polityki pieniężnej: polityka pieniężna prowadzona jest przez Bank Centralny w ostatnich latach zachodzi tzw. instytucjonalna rewolucja, wyróżniamy 3 główne elementy tej rewolucji: Bank Centralny odzyskał niezależność od rządu W większości państw głównym celem Banku Centralnego stało się stabilizowanie poziomu cen W Europie powstał ponadnarodowy Bank Centralny Bank Centralny prowadzi politykę pieniężną wykorzystując następujące narzędzia: Operacje otwartego rynku Stopa rezerwy obowiązkowej Operacje kredytowo-depozytowe Powstaje pytanie w jaki sposób zmiana wartości narzędzi Banku Centralnego wpływa na zachowania Banków Komercyjnych. Przykładowe zadanie 1. Zakładamy, że podmiot A wpłaca do banku 100 jednostek pieniężnych, uzyskując stopę zwrotu na poziomie 5%. Bank Centralny wymaga rezerwy obowiązkowej na poziomie 7%. Podmiot B zamierza zaciągnąć kredyt z banku. Ile wynosi stopa graniczna od inwestycji Banku Komercyjnego. Odp. Stopa graniczna dla Banku Komercyjnego wynosi 13% i jednocześnie tę wielkość można uznać za rynkową stopę procentową przy typie polityki pieniężnej, który ustala stopę rezerwy obowiązkowej na poziomie 7%. Przykładowe zadanie 2. Zakładamy, że Bank Centralny obniżył stopę rezerwy obowiązkowej do poziomu 4%. 100 - 4 = 96 96 + 96%x = 105 96%x = 9 x = 0,09x = 9% Odp. Bank Centralny obniżając stopę rezerw zmienił typ polityki pieniężnej na bardziej ekspansywny. Efektem tego jest zmiana zachowań Banków Komercyjnych, który uzyskały przestrzeń do obniżki stopy rynkowej. Przykładowe zadanie 2. Zakładamy, że Bank Centralny podwyższył stopę rezerwy obowiązkowej do 10%. Bank Centralny dysponuje dwiema zmiennymi, które oddziałują silnie na procesy gospodarcze to jest ceną pieniądza i dostępnością do pieniądza. Cena pieniądza to regulacja stopą procentową. Dostępność do pieniądza to tworzenie bardziej lub mniej korzystnych warunków do uzyskania tego pieniądza z sektora bankowego. Współcześnie coraz większego znaczenia nabiera efekt dostępności, wynika on zarówno z polityki Banku Centralnego (np. Bank Centralny podnosząc stopę rezerwy obowiązkowej zmniejsza ule wolnych środków pieniężnych), ale również z innych zjawisk: 1 zjawisko – zbyt ekspansywna polityka fiskalna rządu. Ekspansja fiskalna zwiększa deficyt budżetowy, zwiększa podaż obligacji, , które chętnie kupowane są przez sektor bankowy. Ten fakt zmniejsza dostępne środki dla sektora prywatnego tzw. efekt wybierania sektora prywatnego. 2 zjawisko – kryzysy bankowe w gospodarce, które mają coraz szerszy charakter. W takim przypadku banki tracą okresowo zaufanie do podmiotów prywatnych i odcinają je od pieniądza. Polityka pieniężna cechuje się opóźnieniem wewnętrznym i zewnętrznym. Opóźnienie wewnętrzne to czas od momentu uświadomienia sobie potrzeby zmian w polityce pieniężnej do momentu wprowadzenia tych zmian w życie. Wykres Opóźnienie wewnętrzne polityki pieniężnej jest względnie krótkie. Wynika to z trzech głównych przyczyn: Krótki okres decyzyjny w ramach polityki pieniężnej – decyzje Banku Centralnego nie przechodzą przez fazę parlamentarną Homogeniczności (spójności) grupy decyzyjnej sterującej polityką pieniężną. Ta spójność członków Banku Centralnego wynika z jasno określonego celu polityki pieniężnej jakim jest stabilny poziom cen (cel ten jest zapisany w ustawie o Banku Centralnym, a także w Konstytucji). Ten fakt (jasno określony cel) ogranicza wariantowość w polityce pieniężnej. Wynika z wysokiej częstotliwości spotkań władz pieniężnych Opóźnienie zewnętrzne polityki pieniężnej jest to czas jaki potrzebuje gospodarka aby zaakceptować zmiany wartości parametrów gospodarczych Wykres Opóźnienie zewnętrzne jest względnie długie. Najogólniej wynika to z tego, że pomiędzy Bankiem Centralnym, a podmiotami prywatnymi występują swoiści pośrednicy w postaci sektora Banków Komercyjnych. Banki Komercyjne z różnych przyczyn mogą szybciej lub później reagować na decyzję Banku Centralnego, z reguły ta reakcja nie występuje natychmiastowo i z tego względu opóźnienie zewnętrzne polityki pieniężnej traktuje się jako długie. Część ekonomistów wskazuje, że współczesna polityka pieniężna traci stopniowo na znaczeniu jako instrument stabilizacyjny, wynika to z dwóch głównych przyczyn: rozwój procesu integracji walutowej w Europie – w miarę procesu zwiększania liczby państw Europejskiej Unii Walutowej coraz więcej polityk pieniężnych traci możliwość wyznaczania indywidualnych stóp procentowych, jest to wyraźne osłabienie generalnie polityki pieniężnej jako instrumentu gospodarczego działania koncepcji neutralności pieniądza w czasie – koncepcja ta wskazuje, że Bank Centralny nie jest w stanie stymulować gospodarki w dłuższym okresie czasu ponieważ rosną oczekiwania inflacyjne podmiotów prywatnych, które powiększają inflację ponad zakres ekspansywności polityki pieniężnej, innymi słowy w dłuższym okresie polityka pieniężna nie ma zasadniczego wpływu na produkcję i zatrudnienie Wyróżniamy politykę pieniężną: Ekspansywną – intencją Banku Centralnego jest zwiększenie popytu na kredyt ze strony podmiotów prywatnych w tym celu Bank Centralny dąży do obniżki stóp procentowych i/lub zwiększenia dostępności do wolnych środków w Bankach Komercyjnych Restrykcyjna – jest dokładnie odwrotnie wykład 2 14.11.2014 Główne cechy polityki fiskalnej - - - - - TRZEBA OD KOGOś SPISAć - - Powstała koncepcja utworzenia instytucji np. Rada Polityki Fiskalnej, która miała prawo do prowadzenia polityki fiskalnej przynajmniej w pewnym zakresie z obejściem procedury parlamentarnej. Jak dotąd taka instytucja nie powstała, co świadczy o tym, że w przypadku władzy retekucyjnej racjonalność ekonomiczna często przegina z racjonalności polityczną. Trzecia cecha Polityki Fiskalnej. W Polityce Fiskalnej wyróżniamy następujące narzędzia: Dochody budżetowe Wydatki budżetowe Deficyt budżetowy Wydatki budżetowe mogą być finansowane albo przez dochody (przy dochodzie zrównoważonym) albo poprzez dochody i deficyt (przy budżecie niezrównoważonym). Ten drugi sposób finansowania wydatków rządowych zwiększa co prawda możliwości stabilizacyjne polityki fiskalnej (bo władza dostaje więcej kasy), jednak w dłuższym okresie może to negatywnie wpłynąć na rozwój gospodarki chociażby poprzez wypieranie sektora prywatnego. Wypieranie wydatków prywatnych (banki kupują obligacje państwa i nie mają kasy na finansowanie firm). Czwarta cecha Polityki Fiskalnej: Współczesna gospodarka cechuje się występowaniem deficytów budżetowych. Można wskazać dwie główne przyczyny tych deficytów: Zniekształcenie strony dochodowej budżetu – wpływy są mniejsze niż powinny. Przyczyny: unikanie podatków, dochodzenie (np. małżonkowie, którzy rozliczają się razem), erozja bazy podatkowej Zniekształcenie strony wydatkowej budżetu – wydatki są zbyt wysokie. Piąta cecha Polityki Fiskalnej: Polityka fiskalna cechuje się opóźnieniem wewnętrznym i zewnętrznym. Na czym polega charakter opóźnienia wewnętrznego, a na czym charakter opóźnienia zewnętrznego tej polityki? Szósta cecha Polityki Fiskalnej: Część ekonomistów uważam że polityka fiskalna nie jest optymalnym narzędziem stabilizacyjnym. Wyróżniają oni 3 główne argumenty na rzecz takiej tezy: Rząd nie jest obiektywnym regulatorem fiskalnym, innymi słowy racjonalna polityk fiskalna koliduje z cyklem wyborczym. Ekspansja fiskalna wpływa negatywnie na sektor prywatny Polityka fiskalna cechuje się długim opóźnieniem wewnętrznym Siódma cecha Polityki Fiskalnej: Wyróżniamy ekspansywną i restrykcyjna politykę fiskalną. Co to ekspansja i restrykcja fiskalna? – trzeba się odnieść do narzędzi tej polityki Ekspansja – skierowana na wzrost popytu Główne cechy polityki kursowej: - jest prowadzona przez Bank Centralny - głównym narzędziem polityki kursowej jest interwencja walutowa - sposób prowadzenia tej polityki zależy w dużej mierze od wyboru systemu kursu walutowego Wyróżniamy zasadniczo dwa podstawowe systemy kursowe tj. system kursu stałego i płynnego. Więcej problemów dla Banku Centralnego powoduje przyjęcie stałego kursu walutowego. Przy kursie stałym Bank Centralny publicznie zobowiązuje się ze podtrzyma stały poziom kursy waluty krajowej w stosunku do wybranej waluty odniesienia (waluty kluczowe np. dolar czy euro). Aby utrzymać stały kurs walutowy muszą być spełnione dwa warunki: Bank Centralny musi posiadać odpowiedni poziom rezerw dewizowych Bank Centralny musi powiązać krajową stopę procentową ze stopą zagraniczną (coś w nawiasie) – warunek równości. Stopa zagraniczna to stopa w kraju waluty odniesienia. Tracimy autonomię we własnej polityce. Warunek równości jest konieczny dla zachowania kursu stałego, ponieważ znacząco ogranicza przepływ netto kapitału i ogranicza tym samym presję aprecjacyjną i deprepracyjne nad walutą krajową. Jednocześnie warunek równości stanowi koszt makroekonomiczny dla gospodarki, ponieważ ogranicza autonomię w prowadzeniu polityki pieniężnej. Nie można stosować indywidualnych stóp procentowych. Zakładamy, że władza publiczna kraju znacząco zwiększyła wydatki rządowe (prowadzenie ekspansji fiskalnej) Założenie: Ekspansja fiskalna kładzie nacisk na wyższą stopę % w kraju i zostaje naniesiony warunek równości tj. powstaje r>√2, w takim przypadku waluta krajowa ulega aprecjacji. W takim przypadku Bank Centralny zmuszony jest podjąć interwencję walutową. Będzie polegać ona na sprzedaży waluty krajowej za walutę zagraniczną. Efektem takiej interwencji jet powiększenie podaży pieniądza krajowego, co powoduje obniżenie krajowej stopy %. Warunek równości zostaje przywrócony. Zakładamy teraz, że typ Polityki fiskalnej w kraju nie zmienia się, natomiast zmianie ulega polityka pieniężna zagranicą w ten sposób, żeBank Centralny …. Politykę pieniężną czyli podniesienie rynkowych stóp %. W takiej sytuacji zna… warunek równości zostaje naniesiony w ten sposób, że r_k>√2. Waluta krajowa w takim przypadku ulega deprecjacji. Bank Centralny sprzedaje walutę zagraniczną za krajową. Przejaw restrykcyjnej polityki walutowej ponieważ następuje i idzie nacisk na wzrost stopy % w kraju. Należy zauważyć, że restrykcyjna interwencja walutowa nie jest jedynym sposobem na podniesienie krajowej stopy %. Bank Centralny może również wykorzystać pozostałe swoje narzędzia np. może podnieść stopę rezerwy obowiązkowej. Zakładamy teraz, że Bank Centralny w kraju wprowadza system stały natomiast władza publiczna zaczyna prowadzić restrykcyjną politykę fiskalną (ogranicza wydatki rządowe). Ostatnia cecha: W przypadku kursu płynnego Bank Centralny informuje, że kurs waluty krajowej będzie kształtował się na rynku walutowym pod wpływem zmian w popycie na walutę krajową i zmian w podaży tej waluty. W rzeczywistości wyróżniamy 2 odmiany kursu płynnego: - kurs płynny brudny – Bank Centralny co prawda wprowadza system kursu płynnego, ale informuje, że kiedy kurs będzie odchylał się wydatnie od tzw. kursu równowagi to może nastąpić interwencja - kurs płynny czysty – Bank Centralny informuje, że bez względu na poziom odchylenia od usług równowagi nie podejmuje interwencji. Długotrwała aprecjacja złotego nie jest do końca dobra, bo wypiera eksport. Główne cechy polityki handlowej: - polityka handlowa prowadzona jest przez władzę publiczną, Wyróżniamy klasyczne narzędzia polityki handlowej i tzw. jakieś narzędzia tej polityki Klasyczne narzędzia polityki handlowej: Cło Subsydium eksportowe – ma napędzać eksport Kwota importowa Dobrowolne ograniczenie eksportu Quosi narzędzia polityki handlowej: Ograniczenia administracyjne i wszelkie normy jakościowe, techniczne i zdrowotne Konsekwencje wprowadzenia cła: cło to podatek nałożony na import, spełnia funkcję fiskalną i ochronną. Przede wszystkim jednak dominuje motyw ochronny przy wprowadzeniu cła. Zakładamy, że w warunkach wolnego handlu cena jednostki dobra X wynosi 100 (Px=100). Z pewnych względów władza wprowadza 20% stawkę celną. W takiej sytuacji cena dobra X rośnie do poziomu 120 (Pxc=120 xc – w warunkach cła) W takiej sytuacji występują 2 obszary efektu ochronnego. 1. Na skutek cła importer staje się niekonkurencyjny (sprzedaje po cenie 120) 2. COś COś może podnieść cenę dobra X do poziomu 119 i w dalszym ciągu pozostaje konkurencyjny. Analiza polityki handlowej powinna uwzględniać jaki duży jest kraj w kategorii polityki handlowej. Czym ten kraj jest większy, czym więcej importuje tego dobra tym nałożenie cła na to dobro daje mniejszy efekt ochronny – wynika to z tego, że zagranica przyjmuje przynajmniej część kosztów wynikających z tego zła. Negatywne efekty cła: 1. Cło zmniejsza wolumen wymiany handlowej: D1-S1 jest to nierównowaga na rynku dóbr i usług a pod kątem polityki handlowej jest to niedobór dobra X, czyli import dobra X D2-S2 wartość importu w warunkach cła Cło ogranicza wymianę handlową Import jest wyrazem preferencji krajowych konsumentów. Wszystkie czynniki, które zakłócają te preferencje np. wprowadzenie stawki celnej działają negatywnie z punktu widzenia optymalnych zachowań konsumentów. Z ekonomicznego punktu widzenia jest to zjawisko negatywne. Kolejnym negatywnym skutkiem cła jest deformacja produkcji i konsumpcji. Deformacja produkcji polega na ty, że producenci w warunkach cła zaczynają wytwarzać więcej niż wytwarzaliby w warunkach wolnego handlu. Deformacja konsumpcji oznacza, że konsumenci kupują mniej niż kupowaliby w warunkach wolnego handlu. Wykres Zakładamy , że władza wprowadza 40% stawkę celną na import dobra X. Pxc’=140 (jest na wykresie wcześniej) Jakie jest ekonomiczne znaczenie tej stawki celnej? wykład 3 30.11.2014 Kolejna cecha polityki handlowej: ->subsydium eksportowe - jest to kolejne narzędzie polityki handlowej nastawione ma zwiększenie eksportu. Zakładamy, że w warunkach wolnego handlu cena jednostki dobra Z wynosi 100, jest to produkt eksportowy. Konkurencyjność produktu Z można zwiększyć w sposób rynkowy i nierynkowy. W drugim przypadku władza może subsydiowac produkt Z na podstawie tzw. nieformalnego kontaktu pomiędzy władzą, a subsydiowanym sektorem. Sektor zobowiązuje się do obniżenia ceny produktu Z o pełną stawkę subsydium. Zakładamy, że w warunkach wolnego handlu, kierunki sprzedaży dobra Z wyglądają następująco : 50% eksport, 50% rynek wewnętrzny. Władza zaczyna subsydiować ten sektor, co powoduje spadek ceny dobra Z na rynku światowym. Pytanie. 1. Jak najprawdopodobniej zmieni się kierunek sprzedaży dobra Z po wprowadzeniu subsydium? Pytanie 2. Co stanie się z ceną dobra Z na rynku wewnętrznym? Odp. 1. Zwiększy się udział dobra Z na eksport, a zmniejszy się na rynku wewnętrznym Odp. 2. Na rynku wewnętrznym cena dobra Z wzrośnie ->kwota importowa - polega na tworzeniu limitów przez państwo dla importu określonych dóbr, jest to więc narzędzie administracyjne, a tym samym bardziej restrykcyjne niż cło. Dobrze znaną kwotą importową jest kwota na cukier stosowana przez rząd Stanów Zjednoczonych. Ocenia się, że w warunkach udanego handlu tona cukru na rynku amerykańskim kosztowałoby około 150$. W warunkach kwoty importowej cena ta wynosi około 350$. Ocenia się również, że przeciętne zużycie cukru na miesiąc w gospodarce rynkowej wynosi 3kg na gospodarstwo domowe. Pytanie. Ile wynosi roczna strata statystycznego gospodarstwa Uda z tytułu stosowania kwoty importowej na cukier? 3*12=3636*0,15=5,4 36*0,35=12,612,6-5,4=7,2 dolarów Strata w skali roku . Strata taka jest bardzo niewielka, wręcz niezauważalna dla przeciętnego gospodarstwa domowego. Wskazuje to na to,że stosowanie polityki protekcjonistycznej przez władze daje duże zyski w wąskiej grupie (grupa producentów), a strata z tego tytułu rozkłada się na miliony konsumentów. Tworząc taką stratę całkowicie niezauważalną. Ostatnie główne narzędzie klasyczne to: -> dobrowolne ograniczenie eksportu - narzędzie to jest częściej stosowane w sytuacji kiedy gospodarka opiera się raczej na działaniach indywidualnych, a nie działaniach opartych na przynależności do jakiegoś ugrupowania integracyjnego. Nazwa narzędzia sugeruje, że. dany kraj dobrowolnie godzi się na zmniejszenie swojej nadwyżki w handlu w odniesieniu do partnera handlowego. Główną przyczyną stosowania tego narzędzia jest chęć utrzymania dobrych relacji handlowych i politycznych z krajami trzecimi. W połowie lat 80tych Japonia wskazywała dużą nadwyżkę w handlu w stosunku do USA. Rząd USA zagroził wprowadzeniem ceł na produkty Japońskie, chyba że Japonia zmieniła by kształt swojej polityki fiskalnej w ten sposób aby zlikwidować przynajmniej część nadwyżki w handlu z USA. W rzeczywistości Japonia zmieniła kształt swojej polityki fiskalnej i część nadwyżki został zlikwidowana. Pytanie. Jaki rodzaj polityki fiskalnej zastosowała Japonia i dlaczego? Temat: Defekty makroekonomiczne i mikroekonomiczne rynku. Do głównych defektów makroekonomicznych rynku zalicza się : -> bezrobocie -> inflację -> nierównowagę w płatnościach zewnętrznych gospodarki -> niedorozwój gospodarczy 1. Bezrobocie * przymusowe - chce podjąć pracę, ale jej nie ma lub nie akceptuje stawki * dobrowolne - nie chce podjąć pracy 2. Pojęcie "pełnego" zatrudnienia 3. Niekompatybilność bezrobocia poniżej stopy naturalnej z poziomem cen. 4. Koncepcje funkcjonowania rynku pracy. 5. Przyczyny bezrobocia 6. Metody walki z bezrobociem. 7. Stopa bezrobocia a integracja walutowa. Pyt. Dlaczego nie opłaca się przystępować do europejskiej uni walutowej in. strefy eeuro w sytuacji dużej nierównowagi na rynku pracy? Inflacja 1. Rodzaje inflacji. 2. Związek między inflacją a bezrobociem 3. Inflacja a integracja walutowa Pytanie. Dlaczego w krajach należących do Unii walutowej należy dążyć do zbieżności stóp inflacji? Temat : Teoria optymalnego obszaru walutowego jako jedna z głównych koncepcji procesu integracyjnego W okresie międzywojennym Wielki Kryzys sprowokował wiele rządów narodowych do deprecjonowania swoich walut celem przyciągnięcia światowego popytu. Powstała fala tzw. konkurencyjnych deprecjacji w oparciu o kurs płynny co doprowadziło do dezintegracji światowego systemu walutowego. Taka sytuacja sprzyja dochodzeniu do władzy ekstremizmu politycznego. Jeszcze w czasie trwania II wojny światowej w 1944 roku politycy i ekonomiści państw alianckich spotkali się w miejscowości BrettonWoods aby ustalić nowy ład walutowy po II wojnie światowej. Od tego momentu przede wszystkim gospodarka europejska mocno akcentuje znaczenie systemu stałego kursu walutowego dla stabilności światowego kursu walutowego. Przykładem na to było powołanie systemu z BrettonWoods w 1944 oraz 1979 europejskiego systemu walutowego. jednym i w drugim systemie wcześniej czy później dochodziło do destabilizacji i niemożności utrzymania przyjętych wcześniej stałych kursów walutowych. Fakt destabilizacji tych systemów powodował że zaczęto zastanawiać się jak można usprawnić system kursu stałego. Na początku lat 60tych kanadyjski ekonomista Robert Mundell wypracował teorię optymalnego obszaru walutowego (OWW) wykazał w niej kryteria które powinny być spełnione aby obszar walutowy bazujący na kursie stałym funkcjonował jak najsprawniej. Do dnia dzisiejszego wykorzystuje się tą teorię do regulowania stosunków walutowych w ramach europejskiej unii walutowej.Stosunkowo szybko przez obszar walutowy zaczęto rozumieć unię walutową. Mundell wyszczególnił następujące kryteria : - otwartość gospodarki należącej do Unii walutowej - charakter cyklu koniunkturalnego - skala mobilności siły roboczej - mechanizm ochrony przed ryzykiem dekoniunktury W kontekście 1 kryterium Czym większa otwartość gospodarek tym to kryterium jest bardziej spełnione x punktu widzenia optymalności obszaru walutowego. Wynika to z tego że tylko przy znacznej wzajemnej wymianie handlowej opłacalne jest budowanie unii walutowej. 2 kryterium Czym bardziej symetryczne cykle koniunkturalne w krajach tworzących unię walutową tym to kryterium jest bardziej spełnione z punktu widzenia optymalności obszaru walutowego. 3 kryterium Czym bardziej mobilna siła robocza w ujęciu geograficznym ( zarówno w obszarze jednego kraju jak i w układzie międzynarodowym) tym to kryterium jest bardziej spełnione z punktu widzenia optymalności obszaru walutowego 4 kryterium Mundell wskazał, że jeżeli kraje Unii walutowej mają sprawie funkcjonować to powinny wykształcić ponadnarodowa instytucje która przejęła by funkcje dystrybutora środków finansowych w sytuacji kiedy dane państwo unii doświadczałoby dekoniunktury. Taką instytucją wg Mundella powinien być ponadnarodowy budżet. Powyższe kryteria wydają się stosunkowo proste do spełnienia z teoretycznego punktu widzenia. W rzeczywistości jednak nawet pobieżna analiza pokazuje liczne problemy dotyczące spełnienia tych kryteriów, przykładem może być mobilność siły roboczej. Wskazuje się, że główną barierą tej mobilności nie są bariery kulturowe czy językowe, ale tzw.zakorzeniony nawyk związany z postrzeganiem swojego miejsca pracy Powyższe kryteria wydają się być stosunkowo proste do spełnienia z teoretycznego punktu widzenia. W rzeczywistości jednak nawet pobieżna analiza pokazuje liczne problemy dotyczące spełnienia tych kryteriów, przykładem może być mobilności siły roboczej. Wskazuje się, że główną barierą tej mobilności nie są bariery kulturowe czy językowe, ale tzw. zakorzeniony nawyk związany z postrzeganiem swojego miejsca pracy w większości państw Europy. Swoje miejsce pracy postrzegane jest z perspektywy lokalnej, co w praktyce niemożliwym staje się szybkie zwiększenie mobilności pracy. Ekonomiści wskazują często USA, gdzie mobilności ta jest dużo większa. Należy jednak zaznaczyć, że wysoka mobilność społeczeństwa amerykańskiego wsparta jest odpowiednimi rozwiązaniami instytucjonalnymi, np. w obrębie polityki czynszowej. Innym problemem w zakresie rzeczywistego spełnienia kryteriów OOB-u jest powołanie ponadnarodowego budżetu, przy takim budżecie może szybko powstać problem donatora-beneficjenta (płatnik netto) co w zasadzie wyklucza plany powiększenia takiego budżetu – typowym przykładem na to jest wielkość budżetu w UE. Rozwój teorii OOW-u spowodował, że od II połowy lat 70tych XX wieku zaczęto skupiać się nie na kryteriach wyszczególnionych przez Mundella, ale na korzyściach i kosztach, które odnosi się do uczestnictwa w Unii Walutowej. Ocena korzyści i kosztów uczestnictwa w Unii Walutowej jest w dużym stopniu determinowana przynależnością do danej szkoły ekonomii. W sferze makroekonomicznej wyróżnia się dwie zasadnicze szkoły: Keynesowską i monetarystyczną (liberalną). Główny czynnik różniący te szkoły to podejście do aktywności państwa w regulowaniu procesów gospodarczych. Szkoła Keynesowska propaguje aktywną rolę państwa, a Szkoła Monetarystyczna propaguje jak najmniejszy udział państwa w gospodarce. Te podejścia w dużym stopniu warunkują ocenę skali kosztów wchodzenia do Unii Walutowej, jeżeli kosztem podstawowym staje się zawężenie liczby dostępności narzędzi gospodarczych po wejściu do Unii Walutowej to koszt taki będzie większy z punktu widzenia szkoły Keynesowskiej, a dużo mniejszy z punktu widzenia Szkoły Monetarystycznej. wykład 4 03.01.2015 Podejście dwóch wskazanych szkół nie mogą stanowić obiektywnej oceny analizy korzyści i kosztów wynikających z integracji walutowej. Dla zewnętrznego obserwatora (który nie jest doktrynalnie związany z jedną lub drugą szkołą). Ważne jest wyszczególnienie konkretnych korzyści i konkretnych kosztów związanych z wejściem do Unii Walutowej. Do korzyści zalicza się: Eliminację ryzyka kursowego Eliminację kosztów transakcyjnych Spadek stopy procentowej Zwiększenie stabilności makroekonomicznej kraju wchodzącego do Unii Ad. 1 Współczesna gospodarka cechuje się coraz większym udziałem eksportu netto, z tego względu optymalna sytuacja dla eksporterów i importerów jest istnienie jak najmniejszych barier w przepływie dóbr i usług. 2 główne czynniki mogą zniekształcać ten przepływ: - istnienie polityki protekcjonistycznej (cła, subsydia itp.) - niepewność co do kształtowania się kursu walutowego Unia Walutowa na pewno eliminuje drugą barierę. Można przyjąć racjonalne założenie, że w Unii Walutowej znika również pierwsza bariera tzn. państwa tej Unii eliminują lub wcześniej wyeliminowały bariery handlowe. Należy zaznaczyć, że z jednej strony wspólnotowy pieniądz eliminuje ryzyko kursowe co stanowi korzyść dla podmiotów prywatnych, ale z drugiej strony to samo zjawisko może nie być rozpatrywane w kategoriach korzyści. Ad. 2 W Unii Walutowej znikają koszty transakcyjne wynikające z tzw. kosztów finansowych i tzw. kosztów administracyjnych. Koszty finansowe wynikają ze sprzedaży waluty, a koszty administracyjne wynikają z tego, że wiele przedsiębiorstw musi alokować dodatkowe zasoby na sprawozdawczość finansową, w sytuacji, kiedy dane przedsiębiorstwo rozlicza się zarówno w walucie krajowej i obcej. Ad. 3 W sytuacji kiedy kraj jest poza Unią Walutową musi oferować inwestorom dodatkowy procent jako przejaw premii za ryzyko. Spadek stopy % po wejściu do Unii Walutowej wynika z tego, że znika ryzyko kursowe jako element dodatkowego zysku lub dodatkowej straty w okresie utrzymywania aktywów danego państwa. W takiej sytuacji państwo to nie jest już zobligowane do oferowania premii za ryzyko inwestorom zewnętrznym. Jednym z głównych skutków tego (w kategoriach makroekonomicznych) jest możliwość oferowania obligacji rządowych po niższej stopie zwrotu, co pociąga za sobą spadek ogólnej stopy %. Innym wyjaśnieniem spadku stopy % po wejściu do unii walutowej jest fakt uczestnictwa danego kraju w danym ugrupowaniu integracyjnym. Najczęściej fakt tego uczestnictwa podwyższa ocenę wiarygodności takiego kraju i tworzy pole do obniżki stopy %. Ad. 4 Wchodząc do Unii Walutowej zwiększamy automatycznie wiarygodność i przejrzystość prowadzonej polityki gospodarczej. Głównym uzasadnieniem tego jest to, że znika tzw. indywidualizm w wyznaczaniu krajowej polityki ekonomicznej. Wejście do Unii oznacza konieczność podporządkowania się prawom ogólnym, co znacząco ogranicza monotonność prowadzonej polityki. Wskazane korzyści z wejścia do Unii Walutowej (integracji) generują następne bxxxxxxxxx Ogólne korzyści tj. zwiększenie wymiany międzynarodowej, wzrost inwestycji i wzrost gospodarczy. Koszty związane z unią walutową powstają przede wszystkim na poziomie zarządzania makroekonomicznego i wynikają z utraty znacznej części instrumentarium gospodarczego. D o głównych narzędzi, które nie mogą być już aktywnie wykorzystane w ramach UW należą: - polityka kursowa - polityka pieniężna Jxxxx pieniądz w ramach UW powoduje, że kurs walutowy nie stanowi już automatycznego mechanizmu dostosowawczego. Płynny kurs walutowy – kraj w recesji. Wynika to z tego, że w UW nie można już sztucznie postawić konkurencyjności krajowych produktów poprzez deprecjację waluty. Ten fakt tworzy problemy dla władzy publicznej ponieważ nie może ona poprawić jednego z głównych parametrów ekonomicznych tj. z bilansu handlowego. Należy także zaznaczyć, że utrata kursu walutowego może być uważana za koszt nie tylko dla władzy ale także dla pewnych podmiotów gospodarczych. Do podmiotów takich można zaliczyć: - przedsiębiorstwa, które w swojej polityce finansowej chętnie stosują ekspozycję na ryzyko kursowe – przedsiębiorstwa, które mogę traktować import jako opcję - przedsiębiorstwa, które xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx walutowym czyli komercyjne banki Drugi xxxxxxx zasadniczy to utrata polityki pieniężnej, która w ramach UW jest realizowana przez organ nadrzędny. Bez względu na to, że Polityka pieniężna we współczesnej gospodarce traci trochę na znaczeniu to jednak oddziałuje na dwie potężne zmienne ekonomiczne tj. cenę pieniądza i dostęp do tego pieniądza. Jeżeli dany kraj nie może indywidualnie kształtować tych zmiennych to obiektywnie należy go uznać za koszt przystąpienia do Unii Walutowej.