Finanse publiczne - Sikorska-Dzięgielewska Krystyna - Egzamin

Egzamin z finansów publicznych u doktora Krzysztofa Waliszewskiego GR A i GR B, studia dzienne, sesja zimowa, rok studiów: drugi, semestr zimowy w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Koninie. GR: A 1. Klasyfikacja podmiotowa finansów publicznych. Finanse publiczne szczebla centralnego(budżet państwa ,fundusze para budżetowe) Finanse samorządowe na poziomie regionalnym i lokalnym(województwa, powiaty, gminy) Finanse ubezpieczeń społecznych tj. ZUS, KRUS 2. Definicja legalna budżetu państwa zawarta jest w ustawie o finansach publicznych, a zatem jest to definicja legalna (normatywna). Zgodnie z nią BP jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy publicznej w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa sądów i trybunałów przy czym dla poszczególnych działów administracji rządowej oraz dla urzędów nadzorowanych przez premiera ustala się odrębne części budżetu. Budżet Państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego zwanego rokiem budżetowym ustawa budżetowa stanowi natomiast podstawę gospodarki finansowej państwa w roku budżetowym. 3. Funkcje ekonomiczne finansów publicznych 1)F.ekonomiczne- wyrażają się w zadaniach jakie powinny pełnić finanse publiczne wżyciu ekonomicznym. Wyróżnić przy tym należy następujące składowe funkcji ekonomicznej: a)F.fiskalna- polega na dostarczeniu państwu i innym podmiotom publicznym dochodów, przeznaczonych następnie na wydatki związane z realizacją ich zadań b)F. redystrybucyjna- polega na gromadzeniu środków pieniężnych w postaci podatków, opłat, składek, i innych danin publicznych oraz określony fundusz publiczny i rozdzielaniu ich oraz wypłacie określonym podmiotom. F.redystrybucyjna przejawia się w tym, że na rzecz funduszów publicznych przejmowane są w pewnej części dochody podstawowe(pierwotne) uzyskiwane przez podmioty gospodarujące jako wynik gry rynkowej w postaci danin publicznych, podatków, opłat, i składek(dystrybucja dochodów). Jak i w tym, że następuje rozdział i wydatkowanie tych dochodów między poszczególne podmioty. Na realizacje zadań uznanych za szczególnie ważne w hierarchii potrzeb za pomocą transferów społecznych dotacji i subwencji. W ten sposób dokonuje się redystrybucja dochodów w efekcie której kształtują się tzw. Dochody wtórne podmiotów gospodarujących. Efektem redystrybucji dochodów dokonującej się w ramach finansów publicznych jest korygowanie dochodów pierwotnych podmiotów gospodarujących ukształtowanych w rezultacie procesów rynkowych i ukształtowanie dochodów wtórnych przez co następuje zmniejszenie różnic dochodowych w społeczeństwie a krzywa Lorenza zbliża się do krzywej idealnej równości i oddala od krzywej idealnej nierówności. Im w systemie podatkowym danego kraju występuje większa skala progresji podatkowej tym większy stopień redystrybucji dochodów i tym większe wywłaszczenie krzywej Lorenza c)F. alokacyjna(rozdzielcza)- organy publiczne za pomocą dochodów i wydatków publicznych mogą wpływać na alokację(rozmieszczenie) zasobów w gospodarce tj. alokację czynników wytwórczych (surowców, materiałów i potencjału ludzkiego) i wytworzonych dóbr materialnych. Przepływy te kształtują podział dostępnych w gospodarce zasobów między sektor publiczny i prywatny, a następnie ich podział w ramach sektora publicznego. Opodatkowanie podmiotów gospodarujących ogranicza możliwości ich inwestowania i konsumpcji a daje możliwość podmiotom publicznym alokacji środków finansowych i zasobów materialnych w związku zadaniami które one wykonują. d)F. stabilizacyjna- polega na wykorzystaniu dochodów i wydatków publicznych do oddziaływania na sytuacje społeczno gospodarcze kraju i stabilizowanie koniunktury gospodarczej. W gospodarce rynkowej w której nieodłącznym elementem są wahania aktywności gospodarczej w postaci obserwowanych cykli gospodarczych(koniunkturalnych) Finanse publiczne wykorzystuje się do przywrócenia naruszonej równowagi, przeciwdziałania załamania koniunktury gospodarczej, przeciwdziałania bezrobociu i inflacji. W okresie załamania koniunktury można wykorzystać takie instrumenty interwencjonizmu państwa jak: inwestycje infrastrukturalne roboty publiczne, zwiększenie płac pracowników sfery budżetowej- wszystko w celu pobudzenia popytu wewnętrznego e)F. kontrolna(informacyjna)-polega na kontroli przebiegu procesów gospodarczych za pomocą analizy kształtowania się przepływów finansowych będących w dyspozycji podmiotów publicznych. Redystrybucja dochodów dokonywana poprzez obieg pieniężny pozwala za pomocą ściśle określonych reguł ewidencjonowania wszystkich zjawisk finansowych przez JSP (zasady rachunkowości budżetowej) na wyciągnięcie wniosków o stanie gospodarki państwa i przeciwdziałanie nadużyciom mogącym powstać w gospodarowaniu finansami publicznymi , umożliwia także kontrolne prowadzenie tej gospodarki f)F. stymulacyjna- polega na oddziaływaniu za pomocą rozwiązań i ukierunkowanych strumieni finansowych w ramach finansów publicznych na zachowania różnych podmiotów. Oddziaływanie to może mieć charakter pozytywny lub negatywny 4. Wymień co składa się na sektor finansów publicznych w Polsce. Sektor finansów publicznych tworzą: 1)organy władzy publicznej w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały 2)jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki 3)jednostki budżetowe 4)samorządowe zakłady budżetowe formy organizacyjno 5)agencje wykonawcze prawne JSFP 6)instytucje gospodarki budżetowej 7)Państwowe fundusze celowe 8)ZUS i zarządzane przez niego fundusze oraz KRUS i zarządzane przez niego fundusze 9)NFZ 10)samodzielne publiczne Zakłady opieki zdrowotnej 11) uczelnie publiczne 12)Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne 13)państwowe samorządowe instytucje kulturowe oraz państwowe instytucje filmowe 14)inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego 5. Krzywa Laffera – wykreśl ją, napisz co wyraża, kto jest jej twórcą, co wyraża i wyjaśnji jej kształt. Twórcą jej amerykański ekonomista Arthur Lafe . Krzywa Laufera jest eksymplifikacją Prawa Gerloffa ponieważ zbyt duże podatki prowadzą do następujących działań podmiotów gospodarujących: - ucieczka od szaref strefy -obniżanie podstawy opodatkowania - optymalizacji podatkowej poprze wykorzystywanie luk prawnych i indywidualnych interpretacji prawa podatkowego przez ministra finansów - obniżają aktywność i przedsiębiorczość obywateli - delokalizacja działań gosp. (przenoszenie z obszarów o wyższej stopie do obszarów o niższym opodatkowaniu a w skrajnych przypadkach do tzw. Rajów podatkowych) 6. Wymień przyczyny istnienia sektora publicznego w gospodarce, bez ich opisywania 1. Pełnienie przez państwo określonych funkcji. 2. Występowanie nieefektywności w funkcjonowaniu mechanizmu rynkowego tzw. Wad rynku 3. Występowanie niedoborów rynkowych i informacyjnych regulacja cen, zapobieganie monopolizacji gospodarki i ochrona konsumenta. 7. Dobra publiczne: cechy dóbr publicznych i ich wyjaśnienie, przykłady dóbr publicznych, wykres dochody indywidualne a użyteczność dobra publicznego+ wyjaśnienie kształtu, podział dóbr publicznych. Cechy: - niekonkurencyjność w konsumpcji tzn. konsumpcja tego dobra przez jedną osobę nie zmniejsza możliwości konsumpcji przez inną osobę. - niemożność wyłączenia z konsumpcji jeżeli dane dobro jest wytwarzane i dostarczane społeczeństwu to nie ma możliwości pozbawienia kogoś konsumpcji tego dobra - są finansowane z funduszy publicznych, są dostarczane obywatelom nieodpłatnie przez państwo. Przykłady dóbr publicznych: - obrona narodowa - bezpieczeństwo - dyplomacja Podział dóbr publicznych: - w literaturze dobra które spełniają wszystkie wyżej wymienione cechy określa się mianem czystych dóbr publicznych tzw. dobra publiczne sensu stricto natomiast pozostałe nazywa się dobrami społecznymi Dobra publiczne sensu largo dobra publiczne sensu stricte (czyste) – dobra społeczne 8. Problem ,,dziurawego wiadra Okuna” W wyniku redystrybucji dochodów motywowanej chęcią zmniejszenia nierówności i pomocy biedniejszym to jest zapewnienia sprawiedliwości dystrybutywnej, marnotrawiona jest część wytworzonego dochodu wyrażająca się w „cieknącym wiadrze” Okuna, a więc redystrybucja dochodów na rzecz ich egalitaryzacji odbywa się kosztem zmniejszenia efektywności, jeżeli celem działalności Państwa jest zachowanie spójności oraz trwałości społeczeństwa w celu stworzenia warunków dla zrównoważonego wzrostu i rozwoju gospodarczego to działalność taką Państwo powinno podejmować. 9. Wykreśl krzywą Lorenza na podstawie danych zawartych w tabeli. OdpowiedÂĽ na pytanie- Gdyby wprowadzić wyższe podatki w gospodarce niż to wynika z wykreślonej krzywej Lorenza, w którą stronę nastąpiło by jej przesunięcie- narysuj strzałką. Graficzny rozkład dochodów w społeczeństwie można przedstawić za pomocą krzywej Lorenza. Przymuje się że we współczesnych społeczeństwach występuje inwersja( odwrócenie) piramidy liczebności i bogactwa. Zwiększenia się progresji podatków przez państwo powoduje wypłaszczenie się krzywej Lorenza i jej zbliżenie do krzywej idealnej równości. 10. Trzy podejścia do skarbu państwa. 1) Ujęcie podmiotowe- w Uj. szer. sensu largo SP to państwo które z jednej str. dysponuje władzą i może coś nakazać a z drugiej str. jest związkiem publ.-prawnym i właścicielem państwa. W Uj. podmiotowym węższym sensu stricte SP jest to państwo które gospodaruje swym mieniem tzw. dominium i posiada osobowość prawną. Gospodarowanie majątkiem państwowym nie musi mieć charakteru zarobkowego opartego na kryterium max. zysku ale może mieć za cel uzyskiwanie korzyści w skali społ. Uj. podmiotowe w węższym znaczeniu akcentuje personalizacje (upodmiotowienie) państwa w jego stosunkach gospodarczych z kontrahentami krajowymi i zagranicznymi na podstawie obowiązujących wszystkie podmioty przepisów prawa cywilnego, handlowego i międzynarodowego. Warte podkreślenia jest to że SP jako osoba prawna jest równorzędnym z innymi os. prawnymi i fiz. tzn. w stosunku do nich państwo nie stosuje swoich uprawnień władczych. 2) Ujęcie przedmiotowe SP to mienie państwa rozumiane jako majątek państwa ( nieruchomości, ruchomości, śr pieniężne, papiery wart. Udziały akcje) z jego prawami majątkowymi i zobowiązaniami ciążącymi na tym majątku. Jest to historycznie najwcześniejsze uj. państwa ponieważ instyt. SP pojawiła się w związku z powstaniem tzw. własności publ. którą oddzielono od własności prywatnej i tą publ. musiał ktoś gospodarować i zarządzać. 3) Ujęcie instytucjonalne- SP wiąże się z urzędów państwowych czy instytucjami takimi jak: Ministerstwo SP i jego agendy które zajmują się sprawami związanymi z mieniem państwowym. 11. 12. Jawność finansów publicznych. Gospodarka środkami publicznymi jest jawna, co oznacza swobodny dostęp obywatela do informacji o działalności państwa w wymiarze finansowym. Zasada jawności gospodarowania środkami publicznymi jest realizowana m.in. przez: Jawność debaty budżetowej w Sejmie i Senacie oraz debat budżetowych w organach stanowiących jednostek samorządu terytorialnego 1. Jawność debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa w Sejmie i debat nad sprawozdaniem z wykonania budżetu jednostek samorządu terytorialnego. 2. Jawność debaty nad projektem uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej jednostki samorządu terytorialnego 3. Podawanie do publicznej wiadomości przez jednostki sektora finansów publicznych informacji dotyczących a) Zakresu zadań lub usług wykonywanych lub świadczonych przez jednostkę oraz wysokości środków publicznych przekazanych na ich realizację b) Zasad i warunków świadczenia usług dla podmiotów uprawnionych c) Zasad odpłatności za świadczone usługi 4. Zapewnienie radnym danej jednostki samorządu terytorialnego dostępu do: a) Dowodów księgowych i dokumentów inwentaryzacyjnych b) Informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli gospodarki finansowej c) Sprawozdania z wykonania planu audytu za rok poprzedni 5. Udostępniane przez NFZ informacji o przychodach i kosztach oraz o świadczeniodawcach realizujących świadczenia opieki zdrowotnej, z którymi Fundusz zawarł umowy, o zakresie przedmiotowym umów oraz o sposobie ustalania ceny za zamówione świadczenia 6. Udostępnianie przez jednostki sektora finansów publicznych wykazu podmiotów spoza sektora finansów publicznych, którym ze środków publicznych została udzielona dotacja, dofinansowania realizacji zadania lub pożyczka, lub którym została umorzona należność wobec jednostki sektora finansów publicznych. 7. Udostępnienie corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności jednostek organizacyjnych należnych do sektora finansów publicznych 8. Podejmowanie w głosowaniu jawnych i imiennych uchwał organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego dotyczących gospodarowania środkami publicznymi. 13. Definicja legalna funduszu celowego, przyczny tworzenia funduszy celowych i wady z nim związane. Definicja legalna funduszu celowego Będzie ona zawarta w ustawie o finansach publicznych. Funduszem celowym jest fundusz powołany ustawowo, którego przychody pochodzą ze środków publicznych, a koszty sa ponoszone na realizacje odrębnych zadań. Definicja funduszu celowego to utworzona na mocy aktu prawnego wysokiej rangi (ustawy) forma organizacyjna służąca organom władz publicznych do gromadzenia środków pieniężnych ze ściśle określonych ÂĽródeł i ich wydatkowania na ściśle określone cele. Czas trwania funduszu celowego jest nieokreślony a gospodarka środkami publicznymi odbywa się w oparciu o roczny plan finansowy. Przyczyny: 1.powstanie funduszu celowego oznacza wyodrębnienie organizacyjne i finansowe części publicznych środków pieniężnych z ogółu środków pieniężnych-następije przekazania do dyspozycji gestorów funduszu celowego pewnej części dochodów publicznych, tj. zapewnienie ÂĽródeł finansowania dla wybranej dziedziny działalności. 2.Utworzenie funduszu celowego i powiązanie części środków publicznych z zadaniami ogranicza swobodę alokacji środków publicznych w danym okresie. 3.Wydzielenie pewnych dochodów i powiazanie ich z zadaniami prowadzi do podniesienia rangi tych zadań wśród wszystkich zadań władz publicznych, ponieważ zadania te nie rywalizują z innymi zadaniami publicznymi o ÂĽródło finansowania jak ma to miejsce w budżecie. 4.Zadania i cele finansowane z funduszy celowych mają zapewnioną ciągłość finansowania. 5.Gospodarka funduszami celowymi umożliwia kumulacje niewykorzystanych w danym roku środków i przekazanie ich na te zadania w kolejnych latach. Wady: 1.Rozbicie gospodarki budżetowej i parabudżetowej utrudnia racjonalną alokacje środków publicznych 2.¦rodki publiczne gromadzone na rachunkach funduszy celowych wymykają się spod kontroli parlamentu a ewentualne korekty w gospodarowaniu środkami wymagają zmian ustawowych 3.Istnieje problem w znalezieniu właściwej proporcji miedzy środkami publicznymi gromadzonymi przez budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego a fundusze celowe 4.Możliwość marnotrawstwa śr. publicznych w ramach funduszy celowych, co potwierdzają doświadczenia wielu krajów w tym polski 14. Co to są zasady budżetowe, jakie znasz zasady budżetowe-wymień bez opisywania. Zasady budżetowe to inaczej zasady dobrego gospodarowania finansami publicznymi. Nie są one uregulowane w określonym akcie prawnym, ale stanowią postulaty nauki finansów skierowane pod adresem ustawodawstwa i praktyki dotyczące prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej w celu optymalnej realizacji zadań. Pierwsze zasady budżetowe sformułowali w XIX wieku francuscy ekonomiści o od tamtego czasu ewoluują co doprowadziło do wykształcenia współcześnie 1)Zasada jedności formalnej 2)Zasada jedność materialnej (zasada niefunduszowania w obrębie budżetu) 3)Zasada powszechności (zupełności) 4)Zasada szczegółowości (zasada klasyfikacji) 5)Zasada jawności 6)zasada przejrzystości 7)Zasada jednorodności 8)Zasada uprzedniości 9)zasada operatywności (odpowiedzialności) 10)Zasada realności 15. Jakie zmiany nastąpiły w nowej ustawie o finansach publicznych w stosunku do starej ustawy o finansach publicznych w zakresie form organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych. Formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych Stara a nowa ustawa o finansach publicznych: 1Ustawa z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych a)Jednostki budżetowe - dochody własne - fundusze motywacyjne b)gospodarstwa pomocnicze c)zakłady budżetowe d)fundusze celowe 2Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych a)Jednostki budżetowe b)samorządowe zakłady budżety budżetowe c)fundusze celowe d)agencje wykonawcze e)instytucje gospodarki budżetowej 16. Wymień jakie kategorie składają się na wydatki budżetu państwa. Wydatki budżetu państwa stanowią środki pieniężne przeznaczone na: 1)Funkcjonowanie organów władzy publicznej w tym organów administracji rządowej, organy kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów 2)Zadania wykonywane przed administracje rządową 3)Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego 4)Dotacje dla JST 5)Wpłaty do budżetu UE 6)Subwencje dla partii politycznych 7)Dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami 8)Obsługę długu publicznego 9)Wkład krajowy na realizację programów finansowych z udziałem środków europejskich. 17. Jakie szczególne cechy posiada ustawa budżetowa w porównaniu z innymi ustawami – wymień 5 cech. Ustawa budżetowa przedstawia roczny plan wykonania budżetu dochodów,wydatków, przychodów i rozchodów. Projektowana jest przez Radę Ministrów, uchwalana jest przez Senat, zatwierdzana przez Prezydenta natomiast wykonywana przez Radę Ministrów. 18.Wjaśnij pojęcia: Konsolidacja finansów publicznych – zjednoczenie, połączenie, zespolenie działania prowadzone w celu uzyskania wewnętrznej spójności i ich umocnienie. Rating państwa- wskazuje poziom ryzyka dla środowiska inwestycyjnej kraju i jest wykorzystywany przez inwestorów, którzy chcą inwestować za granicą. Budżetowanie brutto- wchodzenie jednostki organizacyjnej do budżetu całością realizowanych przez jednostkę wpływów oraz traktowanie wydatków tej jednostki jako wydatków budżetowych jako całości. Nie łączenie wydatków i przychodów, podporządkowanie rygorom wewnątrz budżetowym(roczność, dyrektywy, charakter planów, dyscyplina budżetowa. Prowizorium budżetowe- tym różni się od budżetu państwa że określa dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok a zatem ma charakter tymczasowy. W praktyce polskiej w okresie międzywojennym okresem tym był zazwyczaj kwartał. Ustawa o prowizorium budżetowym traci moc z chwilą wejścia w życie ustawy budżetowej bądÂĽ z upływem okresu na jaki została uchwalona. Do projektu ustawy o prowizorium budżetowym stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej. Wyłączna i obowiązkowa inicjatywa ustawodawcza w zakresie tej ustawy przysługuje radzie ministrów, które uchwala projekt i wraz z uzasadnieniem przedstawia go Sejmowi w terminie do dnia 30.09. poprzedzającego rok budżetowy. Ponadto rada ministrów jest zobowiązana przedstawić sejmowi projekt ustawy budżetowej nie póÂĽniej niż 3 m-ce przed zakończeniem okresu obowiązywania prowizorium. Ustawy o prowizorium budżetowym są uchwalane rzadko. Ostatnia Polska ustawa była uchwalona na okres od 1.I do 31 III 1992. Gospodarka para budżetowa- Efekt gapowicza - dot. najczęściej dóbr publ. a wskazany w nazwie gapowicz to podmiot który korzysta z dóbr lub usług w sposób przewyższający jego udziały w kosztach i wytworzeniach. Efekt gapowicza jest istotny z pkt. widzenia wpływu na rach ekonom. i związanej z nim podaży dóbr publ. osoby które korzystają z dóbr publ. ale za nie nic nie płacą nazywamy gapowiczami. Jeżeli zbyt wiele osób będzie uchylać się od płacenia za dobra publ wówczas dóbr tych może nie starczyć dla wszystkich. Efekt gapowicza jest łatwy do wyjaśnienia ponieważ wiele osób kupiło by coś co można dostać za darmo. Dlatego gapowicze czekają aż ktoś inny zapłaci za dobro publ. To uzasadnia konieczność interwencji państwa w gospodarkę dla zapewnienia optymalnej ilości dóbr publ. Internalizacja- czyli uzewnętrznienie czyli włączenie tych opłat jako kosztów do rachunku ekonomicznego przedsiębiorstwa. Leseferyzm- skrajny model liberalizmu głoszący tezę ,,niewidzialna ręka rynku” ureguluje wszystkie istotne kwestie dla gospodarki a zatem pogląd ten akceptuje rolę samorealizacji rynku i gospodarki. Polityka antycykliczna- Ustawa rate cap-